Dużymi krokami zbliżają się święta Wielkanocne, a wraz z nimi pożegnanie postu, a więc czas wielkiej radości.
W budynkach ekspozycyjnych w Muzeum w Gołotczyźnie / Oddział Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie Dział Etnograficzny przygotował wystawę „Wielkanoc w dworku”, pokazując przykładowe nakrycia stołu na wielkanocne śniadanie, a w „Krzewni” w kuchni pokazaliśmy „przygotowania” do świąt.
Wielkanoc, to jedno z najbardziej radosnych świąt, które kończy okres Wielkiego Postu i Wielki Tydzień. Jest najważniejszym świętem w świecie chrześcijańskim. Ma ogromne znaczenie dla wiernych w kościele katolickim, a także w obrządku prawosławnym. Te święta nawiązują do ostatnich chwil życia Pana Jezusa na ziemi a wierni symbolicznie mogą towarzyszyć Chrystusowi w Jego ostatniej drodze i Zmartwychwstaniu. Wielki Piątek jest upamiętnieniem śmierci na krzyżu, Wielka Sobota to czas odwiedzania grobu Jezusa, podczas święcenia pokarmów, a w Wielką Niedzielę świętujemy Zmartwychwstanie Pana Jezusa. Według informacji zawartych w Biblii Zmartwychwstanie z grobu miało miejsce nocą, dlatego mamy w nazwie świąt, nawiązanie do tego, że to właśnie noc była najważniejszym czasem, w którym dokonało się to cudowne wydarzenie. Dlatego mamy święta Wielkiej Nocy lub inaczej Wielkanoc. Święta Wielkanocne mają swoje korzenie w pogańskim święcie powitania wiosny i jednoczesnym pożegnaniu zimy. Witanie nowego, budzącego się życia było obchodzone w wielu kulturach podczas równonocy wiosennej. Gdy chrześcijaństwo rozszerzało się na świat, papież Grzegorz Wielki, zdecydował aby wszystkie pogańskie święta razem z ich tradycjami i symbolami zostały uznane i żeby nadawano im nowe znaczenie. W związku z tym Wielkanoc została połączona z pożegnaniem zimy i powitaniem nowego życia, a nowe życie to nadejście wiosny, ale i nadejście zbawienia a przez to obietnica życia wiecznego. Pożegnanie zimy oznaczało zwycięstwo nad śmiercią. Po uroczystościach w kościele, które kończyła msza rezurekcyjna następowało świętowanie w domach. Najważniejszym wydarzeniem było i jest do dziś śniadanie wielkanocne. Zanim rodzina zasiądzie do stołu ma miejsce składanie sobie życzeń i dzielenie się święconką. Potem wszyscy zasiadają do stołu nakrytego białym obrusem, suto zastawionego najróżniejszymi smakołykami. Po czterdziestodniowym poście wszyscy na to czekają z niecierpliwością. Na środku stołu musiał znaleźć się baranek wielkanocny, symbol zmartwychwstałego Chrystusa. Baranki wielkanocne były robione z ciasta i pieczone w specjalnej formie. Dziś mamy głównie baranki cukrowe albo figurki gipsowe, które zachowały się z lat około połowy XX wieku i późniejsze. Baranek powinien być przepasany czerwoną wstęgą albo mieć czerwoną chorągiewkę na znak Chrystusa zwyciężającego śmierć. W tradycji chrześcijańskiej to baranek, a nie zajączki czy kurczaki, jest prawdziwym symbolem Świąt Wielkanocnych.
Ze świętami Wielkanocnymi wiąże się mnóstwo zwyczajów i tradycji, takich jak gruntowne porządki jeszcze przed Wielkim Tygodniem, zdobienie i święcenie jajek, święconka, dzielenie się jajkiem, śniadanie wielkanocne, śmigus-dyngus, a do tego specjalne potrawy wielkanocne. Święta Wielkiej Nocy są świętami radosnymi i zakończeniem długiego postu, dlatego na stołach obowiązywała obfitość jedzenia. W tym wszelkiego rodzaju mięsa, wędliny, jaja w różnej postaci, galantyna, kaczka lub kurczak faszerowany, pasztety, biała kiełbasa, różne sałatki. W święta można było popróbować wyrobów z dziczyzny, na przykład zająca, dzika, cietrzewia, bażanta czy sarniny. Wśród zup do dziś powszechnie króluje żur wielkanocny, ale można też przygotować barszcz biały czy zupę chrzanową. Oczywiście nie mogło zabraknąć ciast. Najbardziej charakterystycznymi wypiekami są: baby wielkanocne, ale są też kołacze, mazurki, serniki i makowce.
Wystawa czynna od: 24.03.2023r. – 28.04.2023r.
Anna Żukowska
Dział Etnograficzny
Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie
