Ks. Maciej Kazimierz Sarbiewski SJ.
W 430. rocznicę urodzin wielkiego Poety baroku, rodem z Sarbiewa, ziemi ciechanowskiej
W dniu 24 lutego przypada 430. rocznica urodzin ks. Macieja Kazimierza Sarbiewskiego, światowej sławy łacińskiego poety doby baroku, cenionego teoretyka poezji, uwieńczonego przez papieża Urbana VIII najwyższą nagrodą literacką, porównywaną obecnie z Nagrodą Nobla – poetyckim laurem. Zyskał miano Chrześcijańskiego Horacego, który był dla niego wzorem. Jako Horatius Sarmaticus przyniósł sławę Polsce, włączając swoją twórczość w krąg kultury ogólnoeuropejskiej. Jego dzieła, w zadziwiającej ilości wydań, były drukowane m.in. w Niemczech, Holandii, Belgii, Francji, Włoszech, Anglii a także na Węgrzech. Znany był również jako filozof, wykładowca akademicki, teolog, wybitny kaznodzieja Władysława IV. Pochodził z mazowieckiej szlachty – Sarbiewskich h. Prawdzic z Sarbiewa k. Płońska, historycznej ziemi ciechanowskiej.
Urodził się 24 lutego 1595 r. w Sarbiewie jako syn Mateusza Sarbiewskiego i według najnowszych badań genealoga szlachty Adama Pszczółkowskiego, nie Anastazji, ale Stanety z rodu Wolmir-Milewskich. Dom rodzinny ukształtował jego podstawy moralne i religijne. W latach 1607-1612 uczył się w kolegium jezuickim w Pułtusku, zdobywając mocne podstawy klasycznego, humanistycznego, ale też ścisłego wykształcenia. Tu zdecydował o swojej dalszej formacji duchowej, związanej z jezuitami, wstępując w 1612 do Towarzystwa Jezusowego w Wilnie. Po dwóch latach nowicjatu złożył pierwsze śluby zakonne i podjął studia filozoficzne w kolegium jezuickim w Braniewie (1614-1617). Po ich ukończeniu wykładał jako magister poetyki i syntaksy w cenionym kolegium jezuickim w Krożach na Żmudzi a następnie Połocku. W latach 1620-1622 studiował teologię na Uniwersytecie Wileńskim, który to kierunek kontynuował w Collegium Romanum w Rzymie. Swoją podróż do Wiecznego Miasta opisał w wierszu Iter Romanum – Droga rzymska. Był już wówczas autorem kilku łacińskich panegiryków i epigramów, m.in. D. Joanni Carolo Chodkiewicz…, poświęconego zwycięzcy spod Chocimia.
Rzym był momentem przełomowym w życiu jezuity. Tu w czerwcu 1623 r. przyjął święcenia kapłańskie. Kontynuując studia z teologii dogmatycznej, należał do wybijających się talentem alumnów, autora łacińskich wierszy. Zdobył uznanie kardynała Mafeo Barbariniego, miłośnika poezji i też poetę, wkrótce papieża Urbana VIII, jednego z najpotężniejszych następców Św. Piotra czasów nowożytnych, który otoczył go jakby swoim mecenatem. Sarbiewski obdarował go licznymi odami pochwalnymi. Studiował i jednocześnie wykładał metafizykę, retorykę i poetykę w Collegium Germanicum, zyskując powszechne uznanie. Jednak największą sławę przyniosły mu powstałe tam ody, pisane w stylu horacjańskim, które w duchu katolicyzmu, oddawały klimat ówczesnej Europy baroku. Papież uhonorował go najwyższym odznaczeniem – kapitolińskim laurem. Stawiało go to w rzędzie najwybitniejszych, uwieńczonych poetów swojej epoki . Znalazł się w kręgu cenionych ludzi ze świata nauki i kultury. Jego utwory zostały wydane w 1625 r. w Kolonii jako Lyricorum libri tres, a Sarbiewski został okrzyknięty Chrześcijańskim Horacym . Jednak wkrótce, z nieznanych przyczyn, poeta laureatus, zmuszony był powrócić do kraju.
Pierwsze swoje kroki skierował do Sarbiewa. Tu powstała prawdopodobnie pieśń Ad Fontem Sonam – Do źródła Sony, opiewająca jego miłość do rodzinnej ziemi. Przebywał w Nieświeżu. Został następnie profesorem teologii i retoryki na Akademii Wileńskiej, uzyskując w 1632 r. doktorat z filozofii, a w 1636 r. z teologii.
W tym czasie ukazało się w Antwerpii poszerzone wydanie Lyricorum libri tres (1630) i Lyricorum libri IV (1632), z miedziorytami Petera Paula Rubensa.
Ostatnim, najtrudniejszym dla niego etapem życia była funkcja kaznodziei na dworze króla Władysława IV, którą pełnił od 1635 r. do nagłej śmierci w dniu 2.04.1640 r. podczas głoszenia pożegnalnego kazania w kościele św. Jana Chrzciciela.
Został pochowany w podziemiach kościoła o.o. jezuitów w Warszawie, po czym po kasacie tego zakonu, ok. 1834 r. przeniesiony do kościoła o. pijarów na ul. Długiej. Po przekazaniu przez władze carskie tego kościoła Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej , został wraz z innymi pijarami potajemnie ponownie przeniesiony i pochowany przez Rosjan w zbiorowej mogile pod aleją, w sąsiedztwie kościoła św. Karola Boromeusza, aby zaginął po nim ślad i nie oddawano mu hołdu. W 2015 r. z inicjatywy dr Teresy Kaczorowskiej, prezes Stowarzyszenia Academia Europaea Sarbieviana na ścianie kościoła p.w. św. Karola Boromeusza została wmurowana tablica nagrobna, poświęcona Poecie.
Istotną formą przywracania pamięci o najsłynniejszym Poecie baroku jest Międzynarodowy Festiwal im. ks. M.K. Sarbiewskiego (wcześniej Międzynarodowe Dni im. ks. M. K. Sarbiewskiego), zainicjowany przez dr Teresę Kaczorowską w 2005 r., z ramienia Związku Literatów na Mazowszu, w 410 rocznicę urodzin Poety. Jest on kontynuowany od 2006 r. przez powstałe w tym czasie Stowarzyszenie Academia Europaea Sarbieviana, które skupia ludzi nauki, badaczy i sympatyków Poety. Festiwale odbywają się pod Patronatem Marszałka Województwa Mazowieckiego i Biskupa Płockiego. Jego współorganizatorami są podmioty samorządowe, instytucje kultury, szkoły, uczelnie, jezuici. Odbywają się koncerty, konkursy recytatorskie, krasomówcze dla młodzieży szkolnej oraz literackie dla dorosłych O Laur Sarbiewskiego w jęz. polskim i międzynarodowe w jęz. łacińskim pod pieczą Stowarzyszenia Latinati Vivae Provehendae Associatio. Postać i twórczość M.K. Sarbiewskiego ma swoje szczególne miejsce na Zamku Królewskim w Warszawie. Jest tematem wielu konferencji naukowych, organizowanych w kraju i zagranicą, m.in. w Wilnie i Opawie. Pamięć o wielkim Poecie baroku jest podtrzymywana poprzez wiele naukowych i popularno-naukowych opracowań. Zapraszam na stronę https://www.sarbiewski.eu/.
Jednym z ostatnich, niezwykle cennych publikacji poświęconych największemu Poecie baroku jest książka autorstwa Profesorów z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu – Aleksandra Wojciecha Mikołajczaka i Rafała Dymczyka – Rzymskim szlakiem Sarbiewskiego, która zabiera czytelnika nie tylko na wędrówkę po ścieżkach życia M.K. Sarbiewskiego, lecz także w realną podróż do Wiecznego Miasta śladami Sarbiewskiego, którą poeta odbył przez barokową Europę i opisał łacińskim wierszem w elegii Iter Romanum (Droga rzymska ).
Oprac. Bogumiła Umińska