Wśród zbiorów Działu Sztuki w kolekcji judaików, na stałej ekspozycji, w budynku przy ulicy Warszawskiej 61, znajdziemy lampkę chanukową z przełomu XVIII i XIX w. wys. 28,5 cm, szer. 30 cm, srebro repusowane, odlew, lutowanie i grawerowanie. Lampka na prostokątnej podstawce wspartej na czterech nóżkach z herbowym ekranem, ozdobionym menorą podtrzymywaną przez dwa lwy, górą zwieńczona koroną trzymaną po bokach przez dwa pawie, których opadające ogony dotykają zawieszonych małych kieliszków, zwanych szamesami a służących do trzymania zapasu oliwy. Dół lampki to listwa na podstawce, z osadzonymi w rzędzie ośmioma kieliszkami palnikowymi na oliwę.
Przez osiem kolejnych dni po zachodzie słońca o zmroku zapala się na lampce chanukowej światło, zaczynając od jednego w pierwszym dniu, pali się ono przynajmniej przez 30minut. W kolejnych dniach zapala się o jedno więcej. Istotne jest to aby lampki chanukowe nie oświetlały wnętrz na potrzeby pracy, ich światło ma być czyste, oddawać świadectwo cudu odzyskania i poświęcenia ołtarza przez Żydów w Świątyni Jerozolimskiej. Dlatego też ustawiane są w oknie na parapecie lub wieszane na drzwiach wejściowych od ulicy. Każda rodzina żydowska posiada taką lampkę lub świecznik.
Chanuka to jedno z najważniejszych i radosnych świąt w judaizmie. Nazywane Świętem Świateł, które zapala się za cuda, za boje, za wybawienie narodu żydowskiego spod panowania Greków w 165 roku p.n.e. Izrael był państwem podbitym przez Greków, którzy zabraniali Żydom tradycyjnych rytuałów a Świątynię Jerozolimską przekształcili w przybytek kultu boga Zeusa. Podczas walk powstańczych wydarzył się cud nieliczna grupa Żydów pokonała Greków. Oczyścili świątynie, przywrócili jej godność ponownie poświęcając. Dla upamiętnienia tych wydarzeń uczyniono święto radosne Chanuka. Jest to święto ruchome i według kalendarza gregoriańskiego przypada na okres listopada i grudnia . Wypada też często około świąt chrześcijańskich Bożego Narodzenia. Również panuje zwyczaj dawania sobie prezentów i upominków, dzieciom pieniążków, z których 10% muszą przeznaczyć na datki ubogim. Rodziny są razem , spędzają ten czas na wspólnych grach i zabawach, odwiedzają się i goszczą. Organizują spotkania towarzyskie.
Opracowała: Elżbieta Długołęcka
