Życie codzienne w mazowieckim dworze na przełomie XIX /XX w.
W dniach od 1.12.2009r. do 10.03.2010r. w Dworku
Al. Bąkowskiej w Gołotczyźnie czynna była wystawa czasowa
„Życie codzienne w mazowieckim dworze na przełomie XIX/XX w.”
Muzeum Szlachty Mazowieckiej od lat prowadzi badania nad działalnością i życiem polskiej szlachty i ziemiaństwa. Obiektem badań stały się m.in. dokumenty archiwalne (m.in. księgi hipoteczne i szereg dokumentów do nich załączonych), wspomnienia, wywiady itp.
W wyniku tych działań udało się zgromadzić i częściowo przedstawić, w formie publikacji czy ekspozycji, bardzo bogaty materiał przybliżający właśnie temat założenia ekspozycji .
Pod pojęciem „życia codziennego”, zawarto cały szereg informacji , mających zmusić zwiedzających do myślenia i zastanowienia się nad funkcjonalnością, przedstawianej za pomocą zabytków , ówczesnej rzeczywistości. Tematem przewodnim stanie się podział na trzy działy – mężczyzna , kobieta i dziecko, przyjmując że forma taka odpowiadała panującym w tamtych czasach, normach moralno – społecznych.
Wystawa jest rozplanowana na trzech salach Dworku A. Bąkowskiej :
1) koncertowej -„kącik kobiecy” – przedmioty zgrupowane przy fortepianie, a tworzące mały buduar, w którym zwiedzający odnajdą parawan zasłaniający bieliźniarkę i oddzielający miejsce wypoczynku pani domu. Kobiety wolny czas spędzały podobnie jak współcześnie, na opiece nad rodziną i co znaczące – na samorealizacji. W przypadku przedstawionej „scenki” pani właśnie ukończyła malować studium portretowe, o czym świadczy stolik z drobiazgami i sztaluga z obrazem, obok której leży rozłożony przybornik malarski.
Po przeciwległej stronie zaaranżowano miejsce pana domu, co zaznaczono w nieco męskiej formie – stolik z przyborami dla palacza, teka na papiery i butelki po alkoholu. Stoi również manekin z ubiorem męskim, obok niego umieszczono instrument muzyczny, a na ścianach wiszą: portret przodka, jako symbol tradycji i szacunku dla przodków, heroldia i wywody rodowe – jako duma ze swego pochodzenia. Ważną rozrywką dla mężczyzny były polowania, stad parostki i torba myśliwska czy skóra z dzika.
Obok tego kącika, znajduje się kołyska i gablota z drobnymi przedmiotami dla dzieci – kaftanikami, z czepeczkami, ręcznie dzierganymi przez cierpliwe panie, stad też niżej prezentacja drobnych przyrządów do haftu i szycia. Niżej nawiązanie do codziennego dbania o urodę i „higienę” pań – pojemniki na pachnidła, butelka na perfumy czy lokówka do włosów.
Umieszczono tam również, w oddzielnej gablocie, przedmioty bez których raczej nie ruszano się z domu, ułożono tam pudło na kapelusze, rękawiczki,, szal oraz torebkę ze srebra.
2) Sala malarstwa portretowego, to miejsce bardzo powiązane z prezentowanymi tutaj eksponatami wystawy czasowej. Umieszczono więc manekin z suknią i bluzka oraz kołnierzem z pocz. XX w., wprowadzono element lekkiego zaskoczenia, ponieważ zaprezentowano również nieco „wstydliwe” części garderoby – manekin z oryginalnymi pantaletami
i staniczkiem gorsecikowym, można rzec nadający odrobinę pikanterii. Obok ustawiono gablotę z bielizną stołową – obrusem i kompletem serwetek, komplet do pielęgnacji włosów oraz serwetę i grzebienie – stanowiące jednocześnie ozdoby do włosów. Znalazł się tam również haftowany kołnierz damski wraz z butami przybliżający cały ubiór kobiecy.
Po przeciwnej stronie w trzech gablotach rozmieszczono rzeczy z jadalni ( talerze, sztućce, w tym z przeznaczaniem tylko do ryb, imbryczek do czekolady czy solniczka), Zwiedzający odnajdzie w tym miejscu to wszystko, co niejednokrotnie bywało głęboko schowane i wyjmowane tylko na specjalne okazje, jak cukiernica zamykana na klucz, ozdobne karafki, dzbany, drobne przedmioty użytkowe, jak popielniczki nożyce do cygar czy knotów świec itp. Jest również miejsce na drobną biżuterię oraz specjalnie wydzielona półka na dewocjonalia, bo przecież wiara i jej kultywo-wanie stanowiło bardzo znaczący element życia codziennego. Znajduje się tam m.in. bardzo ciekawy przybornik liturgiczny – forma składanego zbioru przedmiotów, specjalnie przystosowana do podróży .
3) Sala malarstwa Ciemniewskiego – to miejsce na drobny sprzęt gospodarstwa domowego – krajalnicę do wędlin, maszynę do szycia czy wagi bez których trudno również i dzisiaj się obejść. Oddzielne miejsce to nawiązanie do podróży, gdzie ustawiono kufry, sakwojaże. Uzupełnieniem stała się gablota z neseserem podróżnym, z kompletem drobiazgów potrzebnych do pielęgnacji urody. Pośród wielu znaczących muzealiów, zgromadzonych w tej części, warto wymienić dokumenty
– telegramy, wezwania do odbycia służby wojskowej czy pamiętniki i książki. To wszystko bądź zmuszało, bądź pomagało w podróży. Umieszczono tutaj również drobiazgi nawiązujące do zainteresowań naszych przodków – mikroskop, klisze szklane oraz trochę przekornie, bardzo ciekawą kolekcję butelek. Trzeba pamiętać, że czasami czy to w podróży, czy w domu, naszych pradziadków dosięgała choroba, stąd opakowania po lekach czy apteczne ampułki na lekarstwa.
Wspomnieć warto, ze założeniem kustosza wystawy była pewnego rodzaju „myśl przewodnia” , a mianowicie fotografie z tamtych lat. Właśnie na małych kartonikach utrwalone zostały postacie dzieci czy dorosłych, na których niejednokrotnie odnaleźć można elementy ubioru, biżuterię, ozdoby, właśnie prezentowane na wystawie.
Ekspozycja „Życie codzienne w mazowieckim dworku na przełomie XIX/XX w.” jest pomyślana jako próba wizualnego przedstawienia zwykłej „codzienności”, która niegdyś bardzo zajmowała naszych przodków. Przedmioty, których powszechnie używano, tworzące całą kolorystykę ówczesnego świata , współcześnie mogą być zupełnie zapomniane, bądź budzą zdziwienie o swojej funkcjonalności. Nie jest zamysłem kustosza wystawy przybliżać „obrzędowości” czy tradycji wieków przeszłych, zadaniem wystawy stanie się pokaz historyczny codziennego dnia, wyrażonego w formie przedmiotowej. Ekspozycja ma również uzmysłowić zwiedzającym, ze wiele z przedmiotów używanych przez naszych przodków niejednokrotnie po unowocześnieniu, używanych jest współcześnie.
Zamysłem organizatorów wystawy jest wprowadzenie lekcji muzealnych, które, staną się swoista podrożą w czasie, pełną zaskoczenia i jednocześnie potwierdzeniem, że tak wiele mamy wspólnego z przeszłością.
Warto w wspomnieć, że eksponaty pochodzą ze zbiorów : Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Muzeum Pozytywizmu w Gołotczyźnie oddział Muzeum w Ciechanowie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzealia – Gminnego Ośrodka Kultury w Strzegowie i zbiorów prywatnych. Komisarzem
i pomysłodawcą wystawy jest starszy kustosz i kierownik oddziału w Gołotczyźnie Jarosław Wałaszyk, a nad jej wyko-naniem pracowali : Barbara Olszak, Anna Rogalska – oprawa plastyczna oraz Wiesław Gwiazda, Dariusz Kinicki, Bożena Lelewska, Włodzimierz Lewandowski, Małgorzata Nasierowska, , Józef Podgórski, dbający o prace techniczne, monterskie i porządkowe.
Wystawa jest prezentowana w Gołotczyźnie w Dworku A. Bąkowskiej, oddziale Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie w dniach 01.12.2009r. – 15 luty 2010r.
autor wystawy
Jarosław Wałaszyk
