Zanim na ziemiach ciechanowskich pojawili się żołnierze w białych otokach (ułani z 11 PUL), kilka lat wcześniej formułowały się tu oddziały 32 „ciechanowskiego” pułku piechoty. 11 listopada nastąpiło samorzutne rozbrajanie Niemców przez Polską Organizację Wojskową. Po tych wydarzeniach, wrócono do koncepcji formułowania pułku, tym razem to zadanie przypadło pułkownikowi Michałowi Milewskiemu dowódcy XII Ciechanowskiego Okręgu Wojskowego. W ciągu kilku tygodni sformułowano 3 bataliony,które 15 grudnia 1918 roku złożyły uroczystą przysięgę w ciechanowskim kościele parafialnym. Żołnierzy umundurowano w sorty, które zostały po wojskach niemieckich. 13 stycznia 1919 roku, dwubatalionowy „pułk” ruszył transportem do dywizji litewsko – białoruskiej, III batalion pozostał pod dowództwem mjr. Dąb – Biernackiego w Ciechanowie, w późniejszym czasie dołączył do macierzystej jednostki. Pułk bierze udział w walkach z armią ukraińską oraz bolszewikami. Po zakończeniu działań wojennych miejscem postoju 32 pp staje się Twierdza Modlin, a III Batalion przebywa w Działdowie. Ciechanowianie nie zapomnieli o „swoim” pułku i fundują mu chorągiew. 11 listopada 1922 roku, w Modlinie generał broni Lucjan Żeligowski wręcza ją pułkowi. Także dzień 11 listopada staje się świętem pułkowym, na pamiątkę „pierwszego dnia jego organizacji, rozbrojenia Niemców i otrzymania chorągwi. Dekretem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 listopada 1937 r. o znakach wojska i marynarki wojennej nazwa chorągiew została zmieniona na sztandar. Sztandar stał się odtąd „ widomym znakiem uosabiającym Państwo Polskie; jest symbolem najwyższych wartości ducha i ciała, których Polska wymaga od swych żołnierzy”. Losy sztandaru 32 pp, we wrześniu 1939 są niezbyt dokładnie znane, rąbka tajemnicy uchyla książka K. Satora „Opowieści wrześniowych sztandarów”. Znajdujemy tam informację, iż w przededniu 20 – lecia wydarzeń z września 1939 roku, „Expres Wieczorny” opublikował apel dotyczący sztandaru. Odpowiedział na niego Ignacy Szturemski informując, że sztandar 32 pp został przewieziony na Węgry i tam został pod opieką u porucznika Czesława Grochowskiego. Do redakcji odezwał się także porucznik Mieczysław Rzeczycki który, przekazał informację, że sztandar z Węgier przewieziono w 1940 roku, pocztą dyplomatyczną do Francji. Stamtąd trafił do zbiorów Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie i znajduje się tam do dnia dzisiejszego.
Wymiar płachty : długość 91 cm, wysokość 91 cm
Na stronie prawej płata: pośrodku amarantowy krzyż. W środku krzyża, haftowany złotem napis „Honor i Ojczyzna” w wieńcu laurowym haftowanym złotem i kolorowym jedwabiem. Na ramionach krzyża złotem haftowane napisy na prawym: Stochód, Styr, Horyń , na lewym: Słucz, Berezyna, Dniepr (są to nazwy rzek, które wytyczały szlak bojowy pułku).Pola pomiędzy ramionami krzyża białe, na nich tarcze herbowe haftowane kolorowym jedwabiem:
– na prawym górnym: godło państwowe ( według opisu zawartej w Księdze Chwały Piechoty jest to herb Ziemi Mazowieckiej),
– na prawym dolnym: odznaka pułkowa,
– na lewym górnym: odznaka pułkowa,
– na lewym dolnym: godło państwowe.
Strona lewa: Pośrodku amarantowy krzyż. W środku krzyża, orzeł haftowany srebrem i kolorowym jedwabiem, ze złotą koroną, dziobem i szponami, we wieńcu laurowym haftowanym złotem i kolorowym jedwabiem. Pola pomiędzy ramionami krzyża, białe z wyhaftowanymi złotem cyframi „32” w wieńcu laurowym, haftowanym złotem i kolorowym jedwabiem. Całość płachty z trzech stron obszyta złotą frędzlą, z czwartej galon złoty szerokości 3 cm. Orzeł na drzewcu: srebrny ze złotą koroną, na skrzynce obramowanej od góry złotą listwą złote cyfry „32”. Tuleja srebrna. Drzewce z gwoździami:4 gwoździe mosiężne w kształcie kwiatu. Gwoździe srebrne owalne z napisami :
1. Naczelny Wódz J. Piłsudski,2. Minister Spraw. Wojsk. Sosnkowski gen. Dyw., 3. Szef Szt. gen Sikorski gen. Dyw., 4. Insp. Armii Rozwadowski gen.Dyw., 5. Dca Korpusu Kuliński gen. Dyw., 6. Dca. P.8.D Krupa płk., 7. Dca Pułku Tarwid ppłk., 8. I/32 Mamczyński mjr., 9. II/32 Raczyński mjr., 10. III/32 Krzywobłocki mjr., 11. Miasto Działdowo, 12. Miasto Ciechanów.
Ciechanowski pułk, w 1939 roku , wrócił z Twierdzy Modlin na Ziemię Ciechanowską w składzie 8 DP aby walczyć z niemieckim najeźdźcą.
Autor artykułu bardzo serdecznie dziękuję za pomoc pracownikom Instytutu Polskiego i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie za przesłanie karty muzealnej z opisem sztandaru oraz Panu Marcinowi Szwarcowi za udostępnienie fotografii.
opracował:
kustosz Dariusz Krawczyk
