MIECZE W ZBIORACH MSM

W historii oręża nie ma broni, która  byłaby  otoczona większa legendą niż miecz.  Jego kult utrwalony w wiekach średnich przetrwał w literaturze do dziś.  Kto z nas nie pamięta fragmentu powieści Henryka Sienkiewicza „ Krzyżacy” Mistrz Ulryk- rzekł pierwszy herold – wzywa Twój majestat panie i księcia Witolda na bitwę śmiertelną i aby męstwo wasze, którego wam widać brakuje, podniecić, śle wam te dwa nagie miecze.  Miecz wkroczył też do świata legend i religii, czego doskonałym przykładem jest „Excalibur” należący do króla Artura, „Joyeuse” broń Karola Wielkiego  z mieczem przedstawiany jest Michał Archanioł czy też  św. Jerzy.

Rozkwit miecza  przypada na okres  średniowiecza, wtedy to stał się symbolem stanu rycerskiego, jako broń osobista w bezpośredni sposób związana z właścicielem. Była dostępna jedynie możnym. Mieczom przypisywano magiczną moc.  Na niego przysięgano wierność, bardzo często nadawano imiona („ULFBERHT”, „INgELRID” „SIMERHLIIS”) i noszono go przed władcami na znak sprawiedliwości oraz władzy. Był niezbędnym atrybutem przy ceremoniach koronacji królewskich oraz pasowania na rycerza. Związek rycerza z mieczem nie kończył się nawet po jego śmierci, niejednokrotnie wkładano go do trumny albo wyobrażano go na płycie nagrobnej wtedy to z roli narzędzia przechodził w sacrum.

Przez wiele lat na Zamku Książąt Mazowieckich prowadzone były badania archeologiczne. Efektem wielu sezonów badawczych było znalezienie dwóch mieczy długich zwanych potocznie póltoraręcznymi. W trakcie kwerendy do pisania niniejszego artykułu, natknąłem się w czasopiśmie „Broń i Barwa”, nr 5, rok 1937, na krótki artykuł autorstwa Władysława Dziewanowskiego  opisujący miecz z podobno zagiętym spiralnie jelcem ku górze,  takim właśnie jaki występuje w mieczach, które znajdują się w zbiorach MSM w Ciechanowie .  Również głowice rękojeści są ośmiokątne.  Niestety autor nie podaje informacji, gdzie te obiekty trafiły, wobec czego analiza porównawcza jest niemożliwa ,  a materiał w postaci fotografii  zamieszczonej w artykule jest nie wystarczający do przeprowadzenia badań.  Obiekty znalezione na terenie ciechanowskiego zamku datowane są w przedziale pomiędzy XIV a XV wiekiem.

nr inw Moc/A/20

głownia – stalowa, prosta, obosieczna. Szlifowana dwustronnie w krótką bruzdę. Na głowni widoczny obustronny ornament, przedstawiający wilka. Częściowo jest on inkrustowany żółtym metalem. W tylnej części jednego ze znaków, wyraźnie widoczna jest litera „A” zapisana w wersji gotyckiej. Za wilkami po jednej stronie widoczna jest linia prosta załamująca się dwukrotnie pod kątem, tworząca literę „S”.

trzpień – zwężający się ku głowicy, o prostokątnym przekroju, spłaszczony. Po jednej stronie trzpienia wybita jest punca, wypukła litera „S” znajdująca się w kolistym wklęsłym polu. Nie zachowały się okładziny.

jelec – o przekroju prostokątnym, zwężającym się ku końcom. Wygięty łukowato ku głowni i na końcach wywinięty spiralnie w górę. otwór na przelot trzonu jest prostokątny.

głowica – gruba, wielokątna o silnie ściętych krawędziach. Po obu stronach znajdują się wgłębienia, w których widoczne są zarysy równoramiennych krzyży.

wymiary: długość miecza -1185 mm, długość głowni – 915 mm, szerokość głowni przy jelcu 61 mm, grubość głowni przy jelcu – 5  mm, szerokość trzpienia przy jelcu – 33 mm, wysokość głowicy 43 mm, grubość jelca przy trzpieniu 19 mm, długość jelca – 250 mm, rękojeść – 257 mm, waga – 1756 g.

nr inw Moc/A/518.

głownia – stalowa, prosta, obosieczna. Szlifowana dwustronnie w krótką bruzdę. Na głowni po obu stronach wybite są dwa znaki, mają one kształt litery „K” (?). Jeden znak jest dobrze zachowany i częściowo inkrustowany żółtym metalem. trzpień – w przekroju prostokątny, płaski i zwężającym się ku głowicy. Po obu stronach znajdują się identyczne znaki analogiczne do tych znajdujących się na głowni.

jelec – o przekroju prostokątnym. Łukowato wygięty ku głowni, z końcami zwiniętymi spiralnie ku górze.

głowica – ośmioboczna o silnie ściętych krawędziach. otwór na przelot trzpienia w formie kwadratu.

wymiary: długość miecza – 1265 mm, długość głowni – 987 mm, szerokość głowni przy jelcu – 53 mm, grubość głowni przy jelcu – 5  mm, szerokość trzpienia przy jelcu – 25 mm, wysokość głowicy – 49 mm, grubość jelca przy trzpieniu – 20 mm, długość jelca – 255 mm, rękojeść – 269 mm, waga – 1841 g.

 

opracował

kustosz Dariusz Krawczyk

Udostępnij na: