Szkoła Podstawowa nr 5 w Ciechanowie pod patronatem Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie ogłasza Międzyszkolny konkurs wiedzy o ziemi ciechanowskiej.
Rozstrzygnięcie konkursu nastąpiło podczas obchodów DNIA REGIONALNEGO tj. 10 kwietnia 2015 roku o godz. 9: 00 w Szkole Podstawowej nr 5 w Ciechanowie, ul. Wł. Broniewskiego.
Regulamin konkursu:
Konkurs adresowany jest do uczniów klas IV – VI szkół podstawowych miasta oraz okolic.
Cele konkursu:
• Zainteresowanie uczniów historią regionu i jego zabytkami
• Inspirowanie w odkrywaniu ciekawych pod względem przyrodniczym, krajobrazowym lub architektonicznym miejsc w Ciechanowie i okolicy.
• Kształtowanie więzi emocjonalnej z „Małą Ojczyzną”.
• Ugruntowanie poczucia tożsamości regionalnej, narodowej z zachowaniem postaw tolerancji dla innych narodowości i religii.
• Współpraca ciechanowskich placówek oświatowych i instytucji kultury.
Spotkanie w Bibliotece Regionalnej – w dniu 25.03.2015 r. o godz. 900 zapraszamy na lekcję „Spacer ulicami starego Ciechanowa”, którą poprowadzi p. Barbara Bielasta.
Warunki uczestnictwa
W konkursie mogą wziąć udział dwie osoby, zgłaszane jako reprezentacja szkoły.
Zgłoszenie (do dnia 31 marca 2015 r.) z danej szkoły należy dostarczyć do:
Szkoła Podstawowa nr 5
ul. Broniewskiego 1
06-400 Ciechanów
tel./fax 23 673 86 19 z dopiskiem DZIEŃ REGIONALNY 2015
albo mailem na adres koordynatora: bjola1@wp.pl
PRZEBIEG KONKURSU
1. Konkurs będzie przebiegał w formie rywalizacji drużynowej pomiędzy szkołami.
2. Oceny wyników konkursu dokona komisja w składzie pracowników lokalnych instytucji kultury.
3. Drużyny odpowiadać będą na pytania z zakresu historii, kultury, tradycji, środowiska przyrodniczego, infrastruktury oraz wiedzy ogólnej o Ciechanowie i Mazowszu.
4. Po końcowym podliczeniu punktów przez komisję konkursową, zostanie ogłoszony werdykt oraz wręczone dyplomy i nagrody.
Zapraszamy do wzięcia udziału w konkursie.
Termin konkursu
Konkurs odbędzie się podczas obchodów DNIA REGIONALNEGO tj. 10 kwietnia 2015 roku o godz. 9 00 w Szkole Podstawowej nr 5 w Ciechanowie. Miło nam będzie gościć delegację szkół w osobach: uczestnika konkursu wraz z nauczycielem oraz grupą uczniów zainteresowanych tematyką regionalną.
Uwaga! W oparciu o powszechnie publikowane teksty źródłowe, organizatorzy przygotowali materiał informacyjny dostępny dla wszystkich uczestników konkursu w załączniku.
Załącznik nr 2
KONKURS WIEDZY O ZIEMI CIECHANOWSKIEJ
materiał informacyjny dla ucznia
Według legendy założycielem Ciechanowa był Ciechan, który w czasach prasłowiańskich szukał bezpiecznego miejsca, aby się osiedlić i założyć rodzinę. Dotarł na mazowieckie równiny bogate w puszcze pełne zwierzyny i runo leśne. Jego zainteresowanie wzbudziło wzgórze usytuowane nad rozlewiskiem pobliskiej rzeki. Zbudował tam szałas, a potem wzniósł drewniany gród. Wraz z żoną Dobroniegą doczekał się dwunastu synów. Tyle mówi legenda. A co na to historia?
Badania archeologiczne dowodzą, że na terenach obecnego Ciechanowa, już w VII wieku istniało aktywne życie społeczne; pierwsza wzmianka pochodzi z 1065 roku. Ciechanów, wówczas to miasto wyjątkowe. Tu spotykają się pielgrzymki wiernych pod wezwaniem św. Piotra. Pod strzechami chat u podnóża góry zwanej Swarską, w przygrodowej osadzie targowej okrutny pogański Swarożyc (zwany Dadźbogiem) przybrał dobrotliwą postać opiekuna domowego ogniska. Za kolebkę Ciechanowa uznajemy wiec Farską Górę, gdzie do dziś stoi średnio-wieczna dzwonnica. Pobliski rynek zwany Zielonym Rynkiem (dziś okolice Placu Kościuszki) był nie tylko miejscem targu i handlu; także spotkań towarzyskich. Rozwojowi terenom Ziemi Ciechanowskiej sprzyjał szlak bursztynowy wiodący z północy na południe dawnej Europy. Krzyżował się z nim szlak handlowy biegnący z zachodu na wschód naszego kontynentu. Dzięki temu nasi przodkowie nie byli pozbawieni kontaktu z innymi narodami, wiedli dostatnie życie, a nasze pramiasto rozwijało się wspaniale. Zaczęło nawet pełnić rolę ważnego ośrodka administracyjnego i obronnego na Mazowszu. Pierwsze ulice odchodzące z Zielonego Rynku blisko podgrodzia rozchodziły się wokół placu. Lokacja miasta w 1266 roku otworzyła możliwości nieskrępowanego rozwoju przestrzennego miasta. Władca grodu – Siemowit III zdecydował o budowie drewnianego zamku obronnego. Na miejsce budowli on i jego stratedzy wyznaczyli skarpę w zakolu pobliskiej rzeki. Dlaczego tam?
W wieku XIV w tamtych okolicach na horyzoncie widać było kończące się granice państwa. Łupieżcy i grabieżcy – Litwini i Jaćwingowie stacjonowali na linii granicznej. Rozumny Siemowit III wiedział, ze musi chronić swoich poddanych przed wrogiem. W obronie przed rycerzami Zakonu Krzyżackiego, rozpoczyna budowę murowanego zamku (wiek XV), który stoi do dziś. „Zamek ciechanowski był praktycznie nie do zdobycia i nigdy nie został zajęty przez wrogów, chociaż takie próby podejmowali Krzyżacy, czego dowodem są znalezione w fosie zamkowej, w trakcie badań archeologicznych, dwa miecze i inne fragmenty uzbrojenia rycerzy zakonnych. Zamek pełnił wówczas (na przełomie XIV i XV w.) rolę obronnego zamku granicznego, gdyż granica Państwa Krzyżackiego przebiegała wzdłuż rzeki, tuż za jego północnym murem. Na południe od zamku, na wysokiej skarpie, Janusz I ulokował w 1400 r. nowe miasto Ciechanów z prostokątnym rynkiem, otwartym na okazałą rezydencję książęcą.” (zamekwciechanowie.pl/historia)
Według legendy na ciechanowskim zamku (wiek XVI) przebywała nawet Królowa Bona i to jej przypisuje się nazwę rzeki „Łydynia”.
Na przestrzeni wielu wieków miasto oraz okolice rozwijały się prężnie. Pomimo łupieskich najazdów i na-padów Pomorzan, Prusów, Jaćwingów, Litwinów oraz Szwedów, które powodowały wysoką umieralność, epidemie, pożary oraz zubożenie ludności – Ziemia Ciechanowska nadal stanowiła ważny ośrodek gospodarczy i administracyjny centralnej Polski. Mieszkańcy naszego grodu znali się dobrze, gdyż większość czasu spędzali „na uli-cy”, która oprócz tego, że była miejscem publicznym – należała do mieszkańców, jako nieodzowne przedłużenie ich domu mieszkalnego, czy warsztatu. Przybywającego „ze świata” osadnika, nazywano wówczas „po imieniu” i dodawano mu jakieś przezwisko charakteryzujące jego wygląd, osobowość bądź miejsce skąd przybył. I tak w naszym mieście zamieszkiwali m.in.: Jaśko Wysoki, Zbyszko spod Góry, Bogdanek z Dębów. Później przekształcało się to „wołanie” na znane współcześnie nazwiska : Wysocki, Podgórski, Dębowski. Tę spójność ciechanowskiej grupy społecznej umacniały uroczystości, w których brano wspólnie udział : chrzty narodzonych dzieci, wesela, pogrzeby, święta. Msze święte odprawiano w Kościele Zakonu Augustianów, a sąsiadom również przypadało w obowiązku odprowadzenie zmarłego na pobliski cmentarz parafialny. Jednakże dzielnica nie była dla ówczesnych mieszkańców miasta „całym światem”, nie spędzali oni czasu tylko wśród sąsiadów. Codzienne potrzeby zmuszały Ciechanowianina do udania się na inne ulice, gdzie handlowano wieloma towarami: zwierzyną, warzy-wami, owocami, miodem, suknem, ciżmami, bronią, mięsem „w jatce”. Nasi przodkowie lubili odwiedzać karczmę, aby skosztować regionalnych przysmaków (karczma Ostatni Grosz). Ludzie zawsze lubili jeść do syta. W mieście nie brakowało żywności. Stosowano tzw. handel wymienny: worek mąki za ciżemki, twaróg za sukno, kurczak za wyrwanie bolącego zęba. Znano także pieniądz, ale ten był wówczas mało popularny. Dopiero w późniejszych wiekach bogactwo zostało ocenione praktycznie- pieniądz stanowił o zamożności człowieka; było wówczas cnotą nie tylko osobistą ale i społeczną; nie mogło być zatem marnotrawione. Zamożny ciechanowianin nie ukrywał bogactwa. Zaczęto budować okazałe kamienice, a nobilitacją społeczną było zamieszkać w centrum miasta. Ciechanowianie umieli okazać swą szczodrość. Zakładane przez gminy miejskie lub osoby prywatne szkółki elementarne występowały w wielu miejscach naszego miasta. Organizacja nauczania w dawnych szkołach była inna aniżeli we współczesnych placówkach oświatowych. Odpowiadały one wówczas potrzebom synów kupieckich i rzemieślniczych. Uczono czytania i pisania w stopniu podstawowym; reszta zajęć przygotowywała do umiejętności handlu bądź rzemiosła. Bogaci mieszczanie wspomagali także zakony i parafie. Dzieci z rodzin uboższych ciężko pracowały na swoje utrzymanie. Nie miały wiele czasu na naukę i zabawę; jeżeli w ogóle uczęszczały do szkoły robiły to nieregularnie. Brak stabilizacji był wówczas wspólnym losem całej ciechanowskiej biedoty i skromniejszego pospólstwa. W chwilach zagrożeń wszyscy mieszkańcy stawiali czoło wyzwaniom i niebezpieczeństwom. Broniono rodzin i domów, dorobku – mieszkańcy miasta odczuwali wspólną silną więź.
W drugiej połowie XIX wieku zaczął się dla Ciechanowa i jego okolic okres spokoju i stabilizacji. Pobudowano Kolej Nadwiślańską, powstał browar, cegielnia, cukrownia, młyn parowy. Rozwinęła się kultura i oświata. Powołano Straż Pożarną i Oddział Towarzystwa Kultury Polskiej a nawet w 1921 roku średnią szkołę ogólnokształcącą.
Kolejne stulecia przyniosły kataklizmy w postaci I i II wojny światowej. Nastał ogromny kryzys ekonomiczny. Podczas obu wojen zostały zdewastowane zakłady produkcyjne, wyburzano zabytki albo adaptowane je na inne cele, poniesiono ogromne straty ludzkie (w tym ludności żydowskiej). Od 1945 roku, wyniszczone miasto powoli zaczęło wracać do czasów swojej świetności. W latach 1975-1998 Ciechanów był miastem wojewódzkim.
Dodatkowe zagadnienia: herb Ciechanowa, władze miasta, infrastruktura miasta (najważniejsze firmy i ulice), zabytki istniejące i obiekty już nieistniejące, instytucje kultury (dawniej i dziś) najbardziej znane imprezy plenerowe, regionalizm mazowiecki (gwara, potrawy, dawne zawody), sławne osoby związane z Ziemią Ciechanowską (dawniej i dziś), ciechanowskie media ( w tym lokalne portale internetowe).
Zabytki nieistniejące – (do konkursu wystarczy umieć je wymienić)
o kościół św. Małgorzaty – gotycki, murowany, wzmiankowany ok. 1427 r. Remontowany w 1678 r. Od poło-wy XVIII w. w ruinie. Rozbiórki dokonali Prusacy-po 1797 r. (lokalizacja: skrzyżowanie obecnych ulic Kilińskiego i 17 – go Stycznia),
o kościół św. Ducha – murowany, na planie kwadratu, jednonawowy – erygowany w 1533 r., remontowany w latach 1632-1674. W XVIII w. w ruinie. Rozebrany po 1797 r. (lokalizacja: posesja państwa Ropelewskich przy ul. Warszawskiej 25),
o kościół św. Piotra – wzmiankowany w 1598 r. jako najstarsza świątynia parafialna (XII w.?) Drewniany, jednonawowy o czterech oknach. W ruinie od XVIII w. Rozebrany na pocz. wieku XIX. (lokalizacja: posesja Lenca przy ul. Augustiańskiej, róg Orylskiej),
o kamienica Pińczów
o kamienica Wietrzychowska
o brama Warszawska
Ciekawostki:
o Do dziś (w Ciechanowie) przy ulicy Orylskiej stoi niewielka cerkiew – pozostałość po stacjonujących żołnier-zach carskich oraz rosyjskiej ludności cywilnej w czasach, gdy budowano koszary na ul. Wojska Polskiego.
o Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie obchodziło 40-lecie (2013 r.).
o W 2012 roku ciechanowskie kino obchodziło 100 rocznicę powstania.
o Pierwsze przedwojenne kino w naszym mieście nosiło nazwę „OAZA” .
o Zamek Książąt Mazowieckich po rewitalizacji został oddany w 2013 roku. Odbudowano tzw. dom mały na dziedzińcu zamkowym
o Nazwy miast partnerskich Ciechanowa to: Meudon, Haldenleben, Brezno, Chmielnicki.
o Ziemia Ciechanowska to obszar czysty ekologicznie. Ciechanów otrzymał nagrodę /certyfikat: „Zielone Płuca Polski”.
Charakterystyczne wyrażenia gwarowe dla regionu:
o zamera – niejadek ( o dziecku, które nie ma apetytu)
o chuchro, cherlak, mizerota – człowiek o wątłej budowie ciała
o wolnota – człowiek powolny, wykonujący swoją pracę bez pośpiechu
o naród – to co się narodziło w rodzinie, czyli dzieci
o konotatka – oznacza złą opinię wydaną o kimś na piśmie w formie notatki
o patrzypysk – osoba nierozgarnięta, niedorajda, która patrzy pyskiem zamiast oczami
i dlatego nic nie rozumie
o kacoperz – nietoperz
o omacnica- ćma
o chabeta – chudy, zaniedbany koń
o sirzchle – sierść zwierzęca
o ojce – in. rodzice
o klumpy, kory – buty na drewnianej podeszewie
o wpływowy – ten, który łatwo poddaje się czyimś decyzjom
o mastny – tłusty
o nierząd- określenie na bałagan, nieporządek
o chrap – błoto (od chropowatej nierównej powierzchni)
o czujne– zepsute masło, takie, które czuć
o grzdulić – dławić się
o baręczy – coś szumi, bzyczy np.: osa
o być zmechranym – czuć się zmęczonym
o uważać kogoś – szanować, poważać
o docynkować – matka docynkuje przy dzieciach, czyli opiekuje się nimi
o ciszkać– zaczerpnąć wiadrem wodę np. ze studni
MAZOWIECKIE KULINARIA:
o korowaj – pieczywo słodkie pszenne z kruszonką przygotowywane tylko na wesela
o zacieraki, przecieraki – kluseczki z tartych ziemniaków
o lane kluski – kluseczki z mąki gotowane na wodzie albo mleku
o smarucha, omasta – smalec z topionej słoninki
o czernina – zupa z krwi kaczej gotowana na rosole
o obwarzanki – twarde słodkawe pieczywo w kształcie oponek.
Rzemieślnicy:
o bednarz – wyrabia naczynia z drewnianych klepek np.: beczki
o dekarz – zajmuje się pokrywaniem dachów
o kaletnik – szyje torby, walizki i portfele
o kołodziej – wykonywał części do wozów konnych oraz całe wozy i koła.
o kuśnierz – szyje okrycia wierzchnie, czapki i kołnierze ze skór naturalnych
o ludwisarz – przetwarza, odlewa przedmioty z cyny , brązu i spiżu np.: dzwony kościelne
o płatnerz – z metalowych płyt wyrabiał zbroje, tarcze rycerskie, hełmy oraz przyłbice dla rycerzy
o rusznikarz – robił palną broń ręczną
o zdun – fachowiec, który buduje piece, kominki oraz zajmuje się ich konserwacją.
ETYMOLOGIA NAZW:
MAZOWSZE
o Dawno, dawno temu przed dwudziestoma wiekami, tereny naszego regionu charakteryzowały się występowaniem bagien i moczarów. Życie ludzi zamieszkujących na wiecznie wilgotnych łąkach i w lasach nie było łatwe. Dokuczało robactwo, szczególnie samice komarów roznoszące mnóstwo chorób. Aby uchronić się przed tym utrapieniem, mieszkańcy naszych terenów znaleźli sposób: zaczęli się smarować kleistą, czarną substancją roślinną wytwarzaną z dziegciu, która skutecznie odstraszała owady. Tą smolistą ciemna mazią ówcześni mieszkańcy regionu smarowali się w miejscach szczególnie narażonych na ukąszenia: na twarzach, dłoniach, stopach. Taki „umazany” wędrował do innych osad, grodzisk ukazując innym swe „wymazane” oblicze. Woła-no na nich: Mazan, Mazany, Mazowany i tak też nazywano teren, który zamieszkiwali.
o W czasach, gdy tereny północnego regionu zamieszkiwały plemiona Lachów, często w celach rabunkowych plemiona litewskie napadały na naszych przodków. Byli silni, dobrze zbudowani, agresywni i zamiast pracować na roli i hodować bydło zajmowali się przede wszystkim rabowaniem i podpalaniem. Byli postrachem dla okolicznych plemion, szczególnie dla naszych mazowieckich przodków. Litwini z pogardą mówili o nas „ma-li”: co po litewsku znaczy „Maz, Mazas”.
Opracowano na podstawie genealogii rodu Błaszkowskich opisanej przez Polikarpa K.D. Błaszkowskiego.
W wieku XV naszą krainę nazywano „Mazosze”, od czego przymiotnik miał formę Mazowiecki. Gdy chciano mieszkańca naszego regionu określić pogardliwie, nazywano go „Mazur.”
Opracowano na podstawie : Słownika Etymologicznego Języka Polskiego autorstwa Aleksandra Brucknera.
Niektórzy językoznawcy upatrywali w nazwie Mazowsza związek z wyrazem serbskim „mezewo”, oznaczającym po węgiersku równinny teren.
Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski.
„Długosz zaś, Kromer, Miechowita i Gwagnin nadają początek nazwiska Mazowsza od Maslawa podczaszego królewskiego i rządcy”
Jędrzej Moraczewski: Starożytności polski.
CIECHANÓW
o Nazwa powstała z przekształcenia nazwy grodziska: CICHA NOWA, które postawiono na gruntach spalonej przez najeźdźców z Litwy osady CICHA.
Opracowano na podstawie genealogii rodu Błaszkowskich opisanej przez Polikarpa K.D. Błaszkowskiego
o Nazwa miasta wzięła swój rodowód od imienia legendarnego Ciechana.
OSOBY ZWIĄZANE Z ZIEMIĄ CIECHANOWSKĄ:
Dawniej: Zygmunt Krasiński, Aleksander Świętochowski, Maria Konopnicka, Ignacy Mościcki, Jan Reutt, Franci-szek Rajkowski, Bolesław Biegas, Karol Szwanke, Róża Robota, Robert Bartold, Ireneusz Paliński.
Współcześnie: Jerzy Bralczyk, Aleksander Kociszewski, Ignacy Gogolewski, Andrzej Rzepliński, Szymon Kołecki, Dorota Rabczewska, Marcin Rogacewicz, Katarzyna Strusińska.
