W dniu 10 maja 2014 r. w Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie miała miejsce konferencja naukowa Maciej Kazimierz Sarbiewski – jego twórczość w naszej pamięci.Odbyła się onaw ramach X Międzynarodowych Dni ks. M.K. Sarbiewskiego, organizowanych przez stowarzyszenie Academia Europaea Sarbieviana. Została poświęcona wybitnemu jezuicie-humaniście ks. M.K. Sarbiewskiemu (1595-1640), uznanemu w Europie za największego neołacińskiego poetę epoki baroku, wykładowcy retoryki, teologii i filozofii na Akademii Wileńskiej, kaznodziei króla Władysława IV, rodem z Sarbiewa k. Płońska
W konferencji wzięli udział czołowi badacze życia i twórczości ks. M.K. Sarbiewskiego w kraju.
Dokonania AES w przywracaniu pamięci o Jezuicie omówiła dr Teresa Kaczorowska, prezes stowarzyszenia, inicjatorka i koordynatorka Międzynarodowych Dni ks. M.K. Sarbiewskiego, autorka wielu opracowań na temat tej postaci, dotyczących m.in. jego związków z Mazowszem i Litwą. Przedstawiła także poetycki almanach „O Laur Sarbiewskiego”, jaki ukazał się pod jej redakcją, z nagrodzonymi wierszami z dziesięciu edycji Ogólnopolskiego Konkursu Poezji „O Laur Sarbiewskiego” oraz CD z hymnem AES „Ad fontem Sonam” („Do źródła Sony”) – z tekstem M.K. Sarbiewskiego i muzyką pianistki rodem z Wilna, dr Ireny Podobas.
Prof. Paulina Buchwald Pelcowa, historyk literatury staropolskiej, wybitna znawczyni starych druków, związana zawodowo z Biblioteką Narodową w Warszawie i Akademią Humanistyczną w Pułtusku, w swoim wystąpieniu nawiązała do dwóch zasadniczych wątków, które przenikają się wzajemnie w twórczości M.K. Sarbiewskiego, a które dotyczą obrony ojczyzny. Jedną z tych form jest poezja, pieśń, która krzepi. Piórem ojczyznę ozdabiamy, dzięki temu ma nieśmiertelność, mieczem natomiast bronimy – przytoczyła Profesor słowa Poety zawarte w jednym z listów. Ważnym tematem poezji Sarbiewskiego w obliczu ówczesnego zagrożenia nawałą otomańską była zachęta do boju, ale przeplatana pochwałami pokoju, zawierania traktatów, negocjacji.
Prof. Elwira Buszewicz – historyk literatury staropolskiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego, tłumaczka dzieł M.K. Sarbiewskiego, zwracając uwagę na retoryczność poezji Jezuity, podkreśliła go jako poetę spraw ludzkich. Prelegentka dokonała analizy ód Poety, które miały wymiar typowo doradczy, etyczny. Mogliśmy posłuchać ich także w oryginalnym brzmieniu – jęz. łacińskim. Żyjemy w świecie pozorów i ten kto odczyta prawdziwy sens świata, jest mądry – podkreślała profesor w ślad za Poetą.
O wymiarze twórczości Poety w kontekście między logiką a poezją i wzajemnych ich powiązaniach mówił jeden z jej najwybitniejszych badaczy, prof. Jakub Lichański z Uniwersytetu Warszawskiego. Wskazał przy tym na wiele odniesień w poezji Sarbiewskiego nie tylko do Horacego, Kochanowskiego, ale także do Nowego Testamentu. Poezja ta może mieć wiele znaczeń, których odkrycie pozostaje dla czytelnika, ale na pewno posiada ona wymiar moralno-etyczny i ma dużą siłę oddziaływania – podkreślał Profesor.
Ocenę twórczości ks. Sarbiewskiego z pozycji formacji duchowej zaprezentował jezuita, o. dr Krzysztof Dorosz, eseista, publicysta, duszpasterz akademicki z Torunia. Nie tylko uzasadnił nieodzowność wpływu reguły zakonnej na charakter poezji naszego „noblisty , ale wskazał w niej wiele ignacjańskich wątków, które występują głównie w poezji, powstałej po nieoczekiwanym powrocie Poety z Rzymu i nabraniu dystansu do wszelkich ludzkich zaszczytów i spraw światowych.
Wielką religijność ks. M.K. Sarbiewskiego podkreślali także jezuici w obszernym, sporządzonym zaraz po jego śmierci nekrologu, który znajduje się w archiwum w Rzymie. Mówił o tym dr Radosław Lolo, prodziekan Wydziału Historycznego Akademii Humanistycznej w Pułtusku, specjalista dziejów nowożytnych, który odnalazł jego XIX-wieczną kopię w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Zawiera on obszerne podsumowanie życia Jezuity przez kolegów z jego formacji duchowej. Nie był do tej pory nigdzie publikowany. Stanowi perełkę w pracy badawczej Historyka.
Miłym zaskoczeniem był udział w naszej konferencji gości z Kroż (Litwa) – Leny Mikalajūnaitė – dyrektor Centrum Kultury im. ks. M.K. Sarbiewskiego w Krożach i Algisa Krutkevičiusa odpowiedzialnego w rejonie Kelme za kulturę. Przedstawili oni prezentację multimedialną o tym ośrodku, który mieści się w zrewitalizowanym w 2008 r. gmachu –(dawnej bursie) – pozostałości po słynnym kolegium jezuickim, gdzie w latach 1617-1618 ks. Maciej Kazimierz Sarbiewski był jednym z pierwszych nauczycieli poetyki i retoryki. Dzisiaj stanowi on ważne centrum przywracania szeroko pojętego dziedzictwa kulturowego działających tam jezuitów i związanej z nimi epoki baroku.
Z dziełami sztuki – obrazami olejnymi, grafiką, medalami, rzeźbą itp., poświęconymi M.K. Sarbiewskiemu, które znajdują się w muzeach polskich, m.in. –w Muzeum Narodowym w Krakowie, Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie, Muzeum Narodowym w Warszawie, Muzeum Narodowym w Poznaniu, Muzeum i Bibliotece PAN w Kórniku, Muzeum Pałac w Wilanowie – zapoznała poprzez prezentację wybranych obiektów, Bogumiła Umińska z Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie. Warto podkreślić, iż oprócz XVII-wiecznych obrazów olejnych, w większości powstawały one w kręgu mecenatu Stanisława Augusta Poniatowskiego. Natomiast zaprezentowane obiekty o wymiarze religijnym z sarbiewskiego kościoła, związane z Jezuitą i pamiętające jego czasy, zasilają zbiory Muzeum Diecezjalnego w Płocku.
Konferencję naukową prowadzili znawcy życia i twórczości M.K. Sarbiewskiego – prof. Janusz Rohoziński – dziekan Wydziału Polonistyki Akademii Humanistycznej w Pułtusku i dr Teresa Kaczorowska – prezes AES.
Szacownym Prelegentom i Prowadzącym serdecznie dziękujemy.
Materiały z powyższej konferencji zostaną opublikowane w przyszłym roku przez Akademię Humanistyczną w Pułtusku..
Tą drogą składamy także wielkie podziękowanie wszystkim, wymienionym wyżej Muzeom za udostępnienie informacji o posiadanych zbiorach, związanych z postacią ks. M.K. Sarbiewskiego i bezpłatnym użyczeniu wizerunków na tę prezentację.
Przygotowała
Bogumiła Umińska
[nggallery id = 87]
Program 10.00 – 10.15 – Powitanie gości przez Organizatorów
Prowadzenie części I – prof. Janusz Rohoziński, Akademia Humanistyczna w Pułtusku
10.15 -10.35- dr Teresa Kaczorowska, Powiatowe Centrum Kultury i Sztuki w Ciechanowie
– ks. Maciej K. Sarbiewski – poeta na Mazowszu kiedyś i dziś.
10.35-10.55 – prof. dr hab. Paulina Buchwald – Pelcowa, Akademia Humanistyczna w Pułtusku
– Piórem ozdabiać ojczyznę…
10.55-11.15 – prof. dr hab. Elwira Buszewicz, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
– O retoryczności poezji ks. M. K. Sarbiewskiego.
11.15-11.35 – prof. dr hab. Jakub Lichański, Uniwersytet Warszawski – Maciej Kazimierz
Sarbiewski – między logiką a poezją.
11.35-12.05 – przerwa na kawę
Prowadzenie części II – dr Teresa Kaczorowska
12.05-12.25 – o. dr Krzysztof Dorosz SJ, Toruń – Twórczość ks. M.K. Sarbiewskiego okiem teologa.
12.25-12.45– dr Radosław Lolo, Akademia Humanistyczna w Pułtusku, ks. M.K. Sarbiewski
w oczach jezuitów.
12.45-13.05 – Bogumiła Umińska, Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie, Ślady pamięci
M. K. Sarbiewskiego SJ w wybranych muzeach polskich.
13.05-13.30 – podsumowanie, dyskusja
